گامى به سوى شناخت امام حسین علیه السلام

امام(ع) در سـوم یا چهارم شعبان سال چهارم هجرى در مـدینه دیده به جهان گشـود. 6 سال در زمان جـدش, 30 سال در کنار پـدرش و 10 سال در کنار بـرادر و پـس از آن 10 سال در اوج قـدرت معاویه با وى مبارزه کرد و سـرانجام در محـرم 61 هجـرى در کـربلا به شهادت رسید.

تولد امام حسین(ع)

امام رضا(ع) مى فرماید: چون حسیـن(ع) متولد شد و او را نزد رسول اکرم(ص) آوردند, حضرت در گـوش هاى وى اذان و اقامه گفت و مراسـم نامگذارى به پایان رسید. پیامبـر (ص) او را بـوسیـد و گـریه کـرد و فرمـود: ((تـو را مصیبتـى عظیـم در پیـش است. خـداوند لعنت کند کشنده او را.)) در روز هفتم نیز پس از ایـن که برایش ((عقیقه)) کرد, از شهادت او خبـر داد و فرمـود: ((گروهـى کافـر ستمکار از بنى امیه او را خواهند کشت.))

فطرس ملک آزاد شده حسین است

از حضـرت صادق(ع) روایت شـده که فطـرس ملکـى از حاملان عرش الهى بـود و به سبب تعلل, مغضـوب خـداوند شـد. بالـش درهـم شکسته در جزیره اى مشغول عبادت بود.
چـون جبرئیل و جمعى از فرشتگان براى تهنیت گـویـى ولادت حسیـن(ع) مىآمدند, او نیز همراه آنان آمد; خـود را به گهواره حضرت مالید و تـوبه اش قبـول شـد و به وضع اول برگشت.
چون ((فطرس)) به آسمان بالا مى رفت, مى گفت: ((کیست مانند من, مـن آزاد شده حسیـن بـن على و فاطمه و محمد(ص) هستـم.)) شهید مطهرى مـى گـوید: داستان فطرس ملک, رمزى است از برکت وجـود سیدالشهداء که بال شکسته ها با تماس به او صاحب بال و پر مـى شـوند, افراد و ملتها اگـر به راستـى خـود را به گهواره حسیـن(ع) بمـالنـد, از جزایـر دور افتـاده رهـایـى یـافته و آزاد مـى شـوند.

امـام حسیـن(ع) همـراه و همـرزم پـدر و برادر

حضرت در دوران نـوجـوانى روزى وارد مسجد پیامبر(ص) شد, دید عمر بالاى منبر است. گفت: از منبر پدرم پاییـن بیا و بالاى منبر پدرت برو. عمر گفت: پـدرم منبر نـداشت. او در هرسه جنگ حضرت علـى(ع) شـرکت فعال داشت و هنگام حـرکت نیـروهاى امام مجتبـى(ع) به سمت شـام, همـراه آن حضـرت در صحنه نظامـى حضـور یافت.

اوضـاع سیـاسـى و اجتمـاعى دوران امـام حسیـن(ع)

انحراف از اصـول و مـوازیـن اسلامـى, از ((سقیفه)) شروع شـد, در زمان عثمان گستـرش یافت و در زمان امام به اوج رسیـد تا جائى که اصل اسلام تهدیـد مـى شـد. براى شناخت بهتر ایـن انحراف, لازم است قبلا بنى امیه را بشناسیم.

ابوسفیان

او در فتح مکه چاره اى جز تسلیـم نـداشت و پـس از 20 سال مبارزه بـا پیـامبـر(ص), به ظاهـر اسلام را پذیرفت.
روزى چشمـش به پیامبر افتاد و با خود گفت: ((لیت شعرى باى شیىء غلبتنـى)); کاش مـى دانستـم به چه وسیله اى بـرمـن پیـروز شـدى؟! پیامبر سخـن او را شنید یا ضمیرش را خـوانـد و فرمـود: ((بالله غلبتک یـا ابـاسفیـان)) روزى ابـوسفیـان در خـانه عثمــان گفت: ((یا بنى امیه تلقفوها تلقف الکره اما والذى یحلف به ابـوسفیان لاجنه و لانـار و مـازلت ارجـوهـا لکـم و لتصیـرن الـى ابنـائکـم وراثه.)) حکـومت را مانند کره (تـوپ) به یکدیگر پاس دهید. آگاه باشید, قسـم مى خـورم نه بهشتـى و نه آتشـى در کار است. آنچه را براى شما آرزو داشتـم به وراثت به فرزندان خود بدهید. در دوران حکومت عثمان, روزى از احد عبور مى کرد, بالگد به قبر ((حمزه بـن عبـدالمطلب)) زد و گفت: چیزى که دیروز بـر سـر آن با شمشیـر با شما مـى جنگیـدم امـروز در دست کـودکان ما افتاده و با آن بـازى مى کنند.

دوران معاویه

مطرف بن مغیره بـن شعبه مـى گـویـد: با پـدرم به شام نزد معاویه رفتـم. پدرم هرگاه از پیش معاویه مىآمد, از او تمجید مى کرد. یک شب ناراحت بازگشت, گفتم: چه شده؟ گفت: از نزد ناپاکتریـن افراد مىآیـم. گفتم: چرا؟ گفت: امشب به معاویه گفتـم: اکنـون (بعد از صلح با امام حسـن(ع)) پیر شدى و کار در دست تـوست, بر بنى هاشـم که اقـوامت هستند سخت نگیر. او ناراحت شد و گفت: چه مـى گـویـى؟ ابـوبکر, عمر و عثمان مردند نامى از آنان باقى نماند; اما ایـن پسـر هاشـم (پیامبـر(ص)) روزى پنج بار به نام او فـریاد (اذان) مى زنند.
مسعودى مـى نـویسـد: کار اطاعت مردم از معاویه به جایـى رسید که هنگام رفتـن به صفین, نماز جمعه را در روز چهارشنبه اقامه کرد. معاویه به عمروبـن عاص گفت: بامن بیعت کن. گفت: بردینم مى ترسم; بیعت مى کنـم به شرط آنکه از دنیایت بهره گیرم. معاویه حکومت مصر را به او داد.
معاویه سخنـان پیـامبـر را به تمسخـر گرفت
وقتـى وارد مدینه شد و چشمـش به ((ابـوقتاده)) افتاد, گفت: چرا شما جماعت انصار به دیدنـم نیامدید؟ ابـوقتاده جواب داد: وسیله سوارى نداشتـم. معاویه با تمسخر پرسید: شتران آبکـش خـود را چه کردید؟ ابـوقتاده گفت: در روز بدر در جستجوى تو از دست دادیـم. پیامبر فرمـود: بعد از مـن افراد ناشایست بر ما مقدم مـى شـوند. معاویه: در آن هنگام به شما چه دستـور داد؟ ابـوقتـاده: دستـور داد صبـر کنیـم. معاویه: پـس صبـرکنیـد تـا او را ببینیـد.
در زمـان معاویه, آزادگـان به شهادت رسیـدند
حجربـن عدى (شخصیت وفادار به علـى(ع), و چندتـن دیگر, چـون به استاندار کـوفه اعتراض کردند, به شام احضار شـدنـد. در آنجا به آنان گفتند: على(ع) را لعن کنید. آنان گفتنـد: ((ان الصبر علـى حـرالسیف تاءیسـر علینا مماتـدعونا الیه)); گرمـى شمشیر بـر ما آسان تـر است از آنچه از مامـى خـواهیـد. آنگاه آنها را به شهادت رساندند.
ابن ابـى الحـدید مـى گـوید: زیادبـن ابیه دوستان علـى(ع) را زیر هرسنگ و کلـوخـى یافت, به قتل رسانـد, دست و پاها را قطع کرد و آنان را بـردار آویخت تـا جایـى که حتـى یک نفـر معروف در عراق باقـى نمانـد. معاویه, برخلاف حکـم پیامبـر(ص) زیاد را به پـدرش ابـوسفیان ملحق کرد. در زمان او سب على(ع) به صورت سنت در آمد. علامه امینـى مـى گـوید: ((70 هزار منبر بر پا شـد که سب علـى(ع) کنند.)) مبـارزات امـام حسیـن(ع) بـا حکومت معاویه در آن شرایط که کسـى جراءت اعتراض نداشت, امام در برابر ستمهاى او به مبارزه برخاست. در این مقاله, سه گـواهى تاریخـى بر ایـن امر ارائه مى دهیم.

1 ـ سخنـرانیها و نـامه هـاى اعتراض آمیز

الف) مخالفت با ولیعهدى یزید
معاویه به دنبال فعالیت هاى دامنه دار براى تثبیت ولیعهدى یزیـد, سفرى به مـدینه داشت و با بزرگان آنجا, بخصـوص امام حسیـن(ع) و عبـدالله بـن عبـاس, دیـدار و مـوضـوع اصلـى را مطـرح کرد.
امام با ذکر مقـدمه اى فرمـود: ((... تـو در برترى و فضیلتـى که براى خـود قایلى, دچار لغزش شدى و... یزید را چنان تـوصیف کردى که گـویا شخصـى را مـى خـواهى معرفـى کنـى که زندگـى او بر مردم پـوشیده است... یزید را آن چنانکه هست, معرفـى کـن, یزید جـوان سگباز و کبـوتـرباز و بـوالهوسـى است که عمـرش با ساز و آواز و خوشگذرانى سپرى مى شود.))

ب) نگـرانـى معاویه از قیـام امـام و پـاسخ امـام
مروان بـن حکم ـ حاکـم مدینه ـ به معاویه نوشت: گروهى با حسیـن بـن علـى رفت و آمـد دارنـد و اطمینـان نـدارم او قیـام نکنـد. معاویه به امام نوشت: گزارش پاره اى از کارهاى تـو به مـن رسیده است. مـواظب خود باش و به عهد و پیمان خـود (صلح امام حسـن(ع)) وفا کـن و از تفرقه امت بپرهیز. امام نـوشت: ((... اما آنچه در باره مـن به گـوش تـو رسیده, یک مشت سخنان بـى اساس است... . از اینکه بـرضـد تـو و دوستان ستمگر و بـى دینت, که حزب ستمگـران و بـرادران شیطـاننـد, قیـام نکـرده ام از خـدا مـى تـرسـم.
آیا تـو قاتل ((حجربـن عدى)) و یارانـش نبـودى, پـس از آنکه به آنـان امـان دادى و سـوگنـدهـاى اکیـد یاد کـردى...؟ تـو قـاتل ((عمـروبـن حمق)) آن مسلمان پارسا, که از کثـرت عبـادت, چهره و بدنـش فرسـوده شده بود, نیستـى...؟ آیا تـو نبـودى که زیاد پسر سمیه را, که ـ پدرش مشخص نبود. ـ پسر ابـوسفیان قلمداد کردى در حـالـى که پیـامبـر فـرمـود: (( نـوزاد به پـدر (شـرعى) ملحق مى گردد.))... و او با اتکا به قدرت تـو مسلمانان را کشت, دستها و پـاهایشان را قطع کـرد و بـر شـاخه هاى نخل به دار آویخت .... آیا تـو قاتل ((حضرمـى)) نیستـى...؟ اى معاویه, مـن هیچ فتنه اى بزرگتر و مهمتـر از حکـومت تـو بـر ایـن امت سراغ نـدارم....))

ج) سخنـرانـى افشـاگـرانه در کنگـره عظیـم حج
یکـى دو سـال قبل از مـرگ معاویه, که فشـار نسبت به شیعیان اوج گرفت, امام حسیـن(ع) به حج مشرف شد. در منـى از صحابه و تابعان و بنى هاشـم دعوت کرد در چادرش جمع شوند. بیش از هفتصدنفر تابعى و دویست نفر صحابـى آمـدنـد. حضـرت در بخشـى از خطبه اش فرمـود: ((دیدید ایـن مرد زورگو و ستمگر (معاویه) با ما و شیعیان ما چه کرد...؟ وقتى به شهرهاى خـود برگشتید, با افراد مورد اعتماد در میان بگذارید و آنان را به رهبرى ما دعوت کنیـد; زیرا مـى ترسـم حق نابود گردد.))
در تحف العقـول خطبه اى از حضـرت نقل شـده که ظاهـرا همیـن خطبه ((منى)) مى نماید. در بخشى از ایـن خطبه مى فرماید: ((... شما به چشـم خود مى بینید که پیمانهاى الهى را مى شکنند...; ولى بیـم و هـراس به خـود راه نمـى دهیـد... . مصیبت شما عالمان امت از همه بیشتـر است. زمام امـور بایـد در دست کسانـى باشـد که عالـم به احکام خـدا و امین بر حلال و حرام اوینـد. ... آنان را بـر ایـن مقام مسلط نساخت مگر گـریز شما از مرگ و دلبستگى تان به زنـدگـى چند روزه دنیا... .)) حضرت در پایان عرض مـى کنـد: ((پروردگارا! ایـن حـرکت ما نه به خاطر رقابت بـر سر حکـومت و قـدرت و نه به منظور به دست آوردن مـال دنیـاست, بلکه به خـاطــر آن است که نشانه هاى دیـن تـو را به مـردم نشان دهـم و اصلاحات را در کشـور اسلامى اجرا کنم....)).

2 ـ ضبط اموال دولتى

در همان ایام کاروانـى از یمـن, که حـامل مقـدارى از بیت المال بود, از طریق مدینه رهسپار دمشق بـود. امام حسیـن(ع) آن را ضبط و در میان مستمنـدان بنـى هاشـم و دیگران تقسیـم کـرد. آنگاه به معاویه نوشت: ((کاروانى از اینجا عبـور مى کرد که حامل امـوال و پـارچه ها و عطـریاتـى بـراى تـو بـود تا آنها را به خزانه دمشق سرازیر کنى و به خویشانت, که تاکنون شکمها و جیبهاى خـود را از بیت المال پر کرده اند, ببخشـى. مـن نیاز به آن امـوال داشتـم و آنها را ضبط کردم.)) بى شک ایـن عمل امام یک گام در جهت نامشروع نمایانـدن حکـومت معاویه و مخـالفت با آن بـود. حضـرت بـا ایـن اقـدام, خـود را ولـى امـور و صـاحب اختیـار بیت المـال دانست.
پیامبر خلق کریـم خـود را از هیچ کـس دریغ نمـى کرد, ولـى روشـى محتـاط داشت و تـا زنـده بـود بنـى امیه در حکـومت جـاى پـایـى نیافتنـد. بعد از پیامبـر در زمان عمـر, معاویه والـى شام شـد.
عثمان که خود از بنى امیه بـود بیت المال و مناصب حکومتى را در اختیـار آنـان گذاشت و آنـان چهار عامل مهم ثـروت, روحــانیت (اجیـرکـردن امثال ابـوهـریـره) و دیانت (بـا بهانه قـرار دادن پیراهـن عثمان) و قـدرت را به دست گرفتند. در ایـن امر چند چیز دخالت داشت:

1 ـ تیزهوشى معاویه
2 ـ سوء تدبیر خلفا
3 ـ جهالت مردم

علت مبـارزه بنـى امیه بـا اسلام دو چیز بـود

1 ـ رقـابت نژادى که در سه نسل متـراکـم شـده بـود.
2 ـ تباین قـوانیـن اسلام با نظام زندگى (جابرانه) روساى قریـش, خصـوصـا امـویها. قـرآن کـریـم مـى فـرمـاید:
((و ما ارسلنا فى قریه مـن نذیر الا قال مترفوها انا بما ارسلتم به کافرون))(سوره سبا, آیه 34.)

حکومت فاسد یزید

بعضـى از مفـاسـد حکـومت یزیـد عبارت است از:

1 ـ سگبازى و میمون بازى
علاقه وافـر او به شکار و تفـریح, مانع رسیـدگـى به امـور مملکت مـى شـد و علاقه به حیـوانات, کارهاى او را به صـورت مسخـره اى در آورده بود. یک عده بوزینه داشت. یکى ابـوقیـس کنیه داشت. او را در مجلس شراب خویـش حاضر مى کرد و لباس ابریشـم و حریر مى پوشاند و به مسابقه مى فرستاد.

2 ـ ارتباط نامشروع با محارم
عبدالله بـن حنظله با عده اى به نمایندگـى از سـوى اهل مدینه به شـام آمـد تـا اوضـاع حکـومت را از نزدیک ببیننـد. عبـدالله در بازگشت, گفت: ((والله ماخـرجنا علـى یزیـد حتـى خفنا ان نـرمـى بـالحجاره مـن السماء ان رجلا ینکح الامهات و البنات و الاخـوات و یشرب الخمر و یدع الصلوه والله لـولـم یکـن معى احـد لابلیت لله فیه بلاء حسنا))

3 ـ شرابخوارى
یزیـد دائم الخمر بـود. به قـولـى, حتـى مردنـش در اثر افراط در نوشیدن شراب و از بیـن رفتـن کبد تحقق یافت. (در سـن 37 سالگى) او مى گـوید: ((دع المساجد للعباد تبشرها) وقف دکه الخمار تزئینا

4 ـ گرایش به مسیحیت تحریف شده
مى گـویند مادر یزید در اصل, مسیحـى بـود. بدیـن سبب, به مسیحیت گرایـش داشت. به نظر گروهى از مورخان, از جمله ((لامنـس)), بعضى از استادان یزید از مسیحیان شام بـودند. یزید تربیت پسرش را به یک مسیحـى سپـرد. او دربـاره شـراب مـى گـویـد:
فان حرمت یـوما على دین محمد فخذها علـى دیـن المسیح بـن مریـم

5 ـ عیش و طرب پیوسته
یک سال معاویه او را بـراى جنگ فـرستاد, شخصیت وى را بالا بـرد. سفیـان بـن عوف را نیز بـا وى همـراه ساخت.
یزید زن مـورد علاقه اش ((ام کلثـوم)) را همراه برد. در محلـى به نام ((غذقذونه)) سـربـازان به تب و آبله مبتلا شـدنـد. یزیـد در منزلى با معشوقه اش سرگرم بـود که خبر بیمارى سربازان را دریافت کرد. در این هنگام اشعارى خواند که معنایش چنین است: مـن با ام کلثـوم خـوشـم و به مـن چه ربطـى دارد که سـربازان از آبله رنج مى برند.

6 ـ کفر
هنگام ورود اسرا به مجلـس یزید, او فکر مى کرد دیگر رقیب ندارد, با شعر معروف ((لعبت هاشـم بالملک...)) کفر خود را آشکار ساخت. سه جنایت بزرگ در سه سال حکومت
در سـال اول حکـومت ننگیـن خـویـش, امـام حسیـن(ع) را به شهادت رساند.
در سال دوم دستـور داد مـدینه را به خاک و خـون بکشند و سه روز تمام جز خانه امام سجاد(ع) آنچه را در مـدینه بـود (مال, جان و نـامـوس مـردم) بـر سپـاهیـان خـود حلال کـرد.
در سال سـوم بـراى دستگیرى ((عبـدالله بـن زبیـر)), که علیه او قیام کـرده و به مسجـدالحـرام پناهنـده شـده بـود, کعبه را بـا منجنیق به آتـش کشید. با روى کار آمـدن یزیـد, اصل اسلام در خطر قرار گرفت. مردم این خطر عظیـم را به خوبى درک نمى کردند. بدیـن سبب, باید یک مـوج ایجاد مـى شد تا براى همیشه اسلام را تضمیـن و وجدان خفته مردم را بیدار کند.

امام حسین(ع) و قیامى خونین

امـام حسـن(ع) در سـال چهل و نهم هجـرى به شهادت رسیـد و امـام حسیـن(ع) امامت را عهده دار شـد. او به همان دلایل که برادرش صلح کرده بـود, علیه معاویه قیام نکرد و در پاسخ نامه هایى که به او نوشته شده بود, فرمود: ((وجدان مـن اجازه نمى دهد, پیمانى را که با معاویه بسته ایـم, بشکنـم و تا معاویه زنـده است, برهمان عهد پایدار هستـم و پس از درگذشت او, در تصمیم خود تجدید نظر خواهم کرد.)) معاویه در شصت هجـرى, پـس از آنکه به رغم پیمان خـود با امام حسـن(ع), یزیـد را به فـرمانروایـى مسلمانان منصـوب کرد و براى او بیعت گرفت, درگذشت.
روزى که مروان مـى خـواست از امام حسیـن(ع) نیز براى یزیـد بیعت بگیرد, امام فرمود:
((انالله و انا الیه راجعون و علـى الاسلام السلام اذ قد بلیت الامه براع مثل یزید. )) همانا از خداییم و به سوى او باز مى گردیـم و بر اسلام باید فاتحه خـوانـد; زیرا امت به رهبرى مثل یزیـد مبتلا شده است.
و اسلام در خطر قرار گرفت و تنها قیامى خـونیـن مى تـوانست وجدان خفته مردم را بیدار و کاخ ظلم را متزلزل سازد, امام(ع) در ایـن راه گام نهاد و براى آگاه کردن مردم کـوفه طى نامه اى اعلام کرد:
((فلعمرى ما الامام الاالعامل بالکتاب و القائم بالقسط و الـدائن بدیـن الحق.)) به جانـم سوگند, امام جز کسى که عمل به کتاب خدا کنـد و عدالت را به پـا دارد و راه حق را مـى پیمـایـد, نیست.
او, در وصیت نـامه اى که قبل از خـروج از مـدینه به ((محمـدبـن حنفیه)) نـوشت, هـدف قیـام خـود را ایـن گـونه تـرسیـم کــرد: ((مـن بـراى طغیان و خـوددارى از قبـول حق و فساد و ستـم خـارج نشدم, بلکه براى اصلاح امـور امت جدم خارج مى شـوم. اراده کرده ام امـر به معروف و نهى از منکـر کنـم و روش جـدم و پـدرم علـى بـن ابى طالب(ع) را پیـش گیرم. در بیـن راه مکه و کـوفه (منزلگاه ذى حسـم) در خطبه اى به یـارانـش فـرمـود:
((الاتـرون الى الحق لایعمل به و الـى الباطل لایتناهـى عنه لیرغب المـومـن فـى لقاء الله محقـا فـانـى لا ارى المـوت الاالسعاده و الحیاه مع الظالمیـن الا برما.)) آیا نمى نگرید به حق عمل نمى شود و از باطل جلـوگیرى نمى گردد؟ بنابرایـن, اشتیاق مـومـن به لقاى خدا (و شهادت طلبى) سزاوار و لازم است. مـن در ایـن وضع, مرگ را جز سعادت و زنـدگـى بـا ستمگـران را جز رنج و شکست نمـى دانــم. سرانجام امام رسالت خـویـش را با ترسیـم خط سرخ شهادت به پایان برد.

آثار قیام امام حسین(ع)

1 ـ درهم شکستـن چهارچوب ساختگى دینى که امویان تسلط خود را بر آن پایه استوار ساخته بـودند و رسوا کردن روح لامذهبى جاهلیت که روش حکومت آن زمان بود.
2 ـ شهادت امام موجى شدید از احساس گناه در مردم به وجـود آورد و ایـن احساس پیـوسته بر افروخته ماند تا انگیزه انتقام از بنى امیه وجـود داشته باشد و در نتیجه سقوط بنى امیه و نجات دیـن از بـدعتهاى آنان, که مـى رفت دیـن را نابـود کنـد, ثـابت بمـانـد.
3 ـ هدف معاویه بالا بردن محبـوبیت بنى امیه و از بیـن بردن محبت آل على و رسـول اکرم(ص) بود, با ایـن نهضت محبـوبیت آل علـى(ع) فزونـى یـافت و بنـى امیه منفـور شــد.
4 ـ پـس از قیـام امـام, در مکتب روح انقلابـى دمیـده شد و انقلاب هایى از قبیل:
انقلاب مـدینه در روز اول محرم سال 63 هجـرى, قیام مختار در سال 66 هجرى در عراق, قیام تـوابیـن در کـوفه در سال 65 هجرى, قیام مطرف بن مغیره در سال 77 هجرى, قیام ابـن اشعث در سال 81 هجـرى و نهضت زیـد بـن علـى در سـال 122 هجـرى تحقق یافت.
ایـن روح انقلابـى مکتب همـواره در طـول تـاریخ منشاء بسیارى از انقلابها, شـورشها و قیامها علیه مستبـدان و مستکبران گردید. در زمان مـا نیز انقلاب اسلامـى ایـران بـا الهام از آن قیـام و روح انقلابـى مکتب به رهبـرى امـام خمینـى(ره) به ثمـر رسیــد.